Tuesday 23 June 2020

Dwarf Jatropha (किर्कुंडी)

मराठी नाव: किर्कुंडी
Family: Euphorbiaceae (Castor family)
Common name: Dwarf Jatropha 
Botanical name: Jatropha nana 

फुलाचा वास:
झाडाच्या अधिक माहितीसाठी: flowersofindia


फोटोत कळ्या दिसत आहेत.


फोटोत कळ्या, फुले, पालवी  दिसत आहे.

फळ एरंड कुळातील व  विषारी असते.

म्हातोबा टेकडी, वेताळ टेकडी वर ही झुडुपे आढळली आहेत. म्हातोबाला जाताना भिंतीपलिकडे आल्यावर, थोडेसे अंतर चालल्यावर डाव्या बाजुला ह्याची बरीच छोटी झुडुपे दिसतील. आपल्या टेकडीवर उन्हाळ्यात जेंव्हा टेकडीवरची इतर झुडपं झोपलेली असतात, तेव्हा हे एक झुडुप मात्र टवटवीत दिसते.

Photos taken on: 14 June 2020



Monday 22 June 2020

म्हातोबा टेकडीशी हळुहळू घट्ट होत गेलेल नातं

परमहंसनगरमध्ये माझी एक मैत्रीण रहात होती तिच्या घरी जाताना मी टेकडीचा शोध लावला :-) . आपल्या घराजवळ एक टेकडी आहे हे कळल्यावर जो आनंद झाला! मैत्रीण आणिरेच जण रोज टेकडीवर फिरायला जातात असं कळलं, णि दुसर्‍या दिवशीपासुन मीसुद्धा वेळ मिळेल तेंव्हा तिच्यासोबत सकाळी टेकडी, उघड्या मारुती मंदिरापर्यन्त चढण्याचा दिनक्रम सुरु केला. 

परमहंसनगरपासुन थोडासा चढ आहेचढ चढताना तुम्हाला खडकाळ भाग जाणवेल इथे जास्त हिरवळ दिसत नाही. तो चढला कि भिंत नसलेल मारुतीचं मंदीर लागतं. 



भिंतीपलिकडे काय आहे हे मैत्रिणीलाही महित नव्हतं. पण नवर्‍याडून येवढी महिती मिळाली होती कि ह्याच टेकडीवरुन त्याच्या कंपनीत (आरआयला) पायी जाता येतं म्हणे, कसं ते त्यालाही माहित नव्हतं. आणि समोर दिसणारी भिंत आमच्यासाठी डेड एंड होती. मुलीच्या जन्माआधी आणि नंतर असे दोन वर्ष टेकडीवर पाउलही ठेवता आलं नाही. पण लेक दीड-दोन वर्षांची झाल्यावर तिच्या मैत्रिणी आणि आयांसोबत  टेकडीच्या भिंतींचे सीमोलंघ केले. पहिल्याच नजरेत वढी झाडं बघुन मी टेकडीच्या प्रेमात पडले.  तेव्हां जंगल पाहिल्याचा फील आला, णि शनिवार रविवार वेळ मिळेल तसे टेकडीवर जात रहिलो. आणि माझे टेकडी-प्रेम वाढत गेले. 

मंदिराच्या मागच्या बाजूने भिंत न ओलांडता डावीकडे सरळ गेले तर जमिनीवर प्रकाश पडेल असा मोकळा भाग आहे (फ़ॉरेस्टच्या हद्दीत नसल्याने इथे जास्त लागवड केली गेलेली नाही), सरळ गेले असता इथुन न्यू इंडिया शाळा दिसते, शाळेत आपण पायी पण जा शकतो. आम्ही एकदा शाळेत पायी पण गेलो होतो. (कमी वेळात). :-)

मंदिराच्या मागच्या बाजूने उजवीकडुन भिंतीमधुन पलीकडे फ़ॉरेस्टच्या हद्दीत जाण्यासाठी एक अरुंद प्रवेश आहेथून पुढे मार्ग सुखकर आहे, माणसांनी चालून चालू, टॅंकरमुळे पायी जाता येल असा सरळ मोठा रस्ता झाला आहे. जो पुढे दुसर्‍या मरुती मंदिरापर्यंपुढे म्हतोबाआरआयवेताळ टेकडीजवळून चतु:शृंगीपर्यन्त जातो.  आम्ही चतु:शृंगीपर्यन्त आणि आरआय पर्यन्त चालत गेलो आहोत.


म्हातोबा टेकडीपर्यन्त जाण्यासाठी दोन मार्ग आहेत, एक सरळ सरळ जाणारा. या राजमार्गाने गेलो असता, डावीकडे मंदिराजवळ जाण्यासाठी गडाला चढायला जातात तश्या दगडी पायर्‍या आहेत. दुसरा मार्गही अवघड नाही. दुसर्‍या मारुती मंदिरापासून पुढे गेल्यावर डावीकडे हल्लीच बांधलेली कमान आहे, थून वर छोटासा चढ आहे आणि नंतर उजवीकडे जाणारी पायवाट आहे जी पुढे म्हातोबाला जाते.  म्हातोबाला उजवीकडे न जाता डावीकडे गेलो तर हा रस्ता पुढे बावधानला जातो. 

म्हातोबाला पोहोचल्यावर खूप छान देखवा दिसतो.  दक्षिणेकडे तोंड करुन उभे रहिलो कि आपला लाडका सिंहगड, व्ह्यू क्लिअर असेल तर खडकवासल्याचं पाणी सुद्धा चमकताना दिसतं😊, उत्तरेकडे तोंड केलं की पाषाणचा तलाव असं दृश्य दिसू शकतं. इथे बसून थोडा वेळ विश्रान्ती घेतलीइथली थंडगार हवा खाल्ली की सगळा शीण निघून जातो. 


खडकवासल्याचं पाणी 

प्रथमदर्शनी मला टेकडीवर ओळख पटली ती ग्लिरिसिडीया ह्या झाडाची, पाणी नसतानाही येवढं सुंदर गुलाबी रंगाने फ़ुलणारं झाड खरं तर मला खूप आवडलं होतं, पुढे गेल्यावर देशी-विदेशी ह्या झाडांवर होणारा वाद कला, णि पटला. अशीच एकेका झाडाशी ओळख पटत गेली, णि सर्व निसर्गप्रेमी मित्रमैत्रिणींमुळे त्यांच्याबद्दल अजुन माहिती मिळत गेली. आम्हाला जशी इतरांकडुन माहिती मिळत गेली, ती माहिती ऋतुमानानुसार इथे नोंद करुन ठेवण्याचं आम्ही सर्व निसर्गप्रेमींनी रवलं आहे.


ह्या सगळ्या म्हातोबाला जाण्याच्या खाणाखुणा मुद्दामहून सांगत आहे, ज्याचा संबंध कदाचित पुढे इतर पोस्ट्समध्ये इथली जैवविविधता सांगताना होईल.

म्हातोबा टेकडीचा परिसर

काळी मुसळी (Golden Eye Grass - Curculigo orchioides) and other early monsoon plants


14 June 2020
After the heavy rains due to cyclonic storm Nisarga two weeks back, monsoon has just started, we have had a couple of showers so far. You can see the colour of Tekdi changing from shades of yellow and brown to a vibrant green. Amongst the first greens to be seen are the beautiful टाकळा (Sicklepod - Senna obtusifolia) seedlings. With the first two leaves these look like tiny green butterflies scattered over black soil.😍 Missed taking a picture of these enchanting saplings today, but they are in abundance. Surprisingly, we can also see some larger, about 1 to 2 ft tall, mature plants of टाकळा on Tekdi. May be these got water when the newly planted bamboo next to it was watered and hence started early.

Another plant that we see at the start of monsoon on Tekdi is काळी मुसळी(Golden Eye Grass - Curculigo orchioides). Somehow the leaves and flowers of this plant don’t seem to belong together for me. It feels like someone has dropped a plucked yellow flower next to some exotic palm shoots😂. So, these belong to one plant, and a native one prized for its medicinal value is a revelation. I guess this plant gets hidden in the grasses later, so never spotted other than after the first few showers. 

काळी मुसळी(Golden Eye Grass - Curculigo orchioide


 One more curiosity at this time of the year is this orchid like plant that I could identify just today  - भुईकांदा (South Indian Squill Ledebouria revoluta)  The flowers are not that remarkable, but I love the leopard like black spots on these leaves. These seem to sprout from bulbs after the first rains in abundance on the Tekdi.



भुईकांदा (South Indian Squill Ledebouria revoluta